90’lı ve 2000’li yılların başlarında bebeklik çağını yaşamış olan internet sektörü, günümüzde çok daha olgun bir hal aldı. Büyüyen her sektörde olduğu gibi internet sektöründe de büyüdükçe farklı uzmanlık alanları ortaya çıktı. Bu alanlardan ikisi de user interface (UI) ve user experience (UX) olarak karşımıza çıktı. Tükçe karşılıklarıyla kullanıcı arayüzü ve kullanıcı deneyimi.

Peki UI ve UX neden önemlidir?

UI ve UX çoğu kez beraber kullanılmalarına rağmen aslında çok farklı iki alandır. UI konusunda olmasa bile UX konusunda ülkemiz çok geridedir. Maalesef bu işi profesyonellik adı altında yapan insanlar bile aralarındaki farkı çok bilmiyorlar. Ülkemizde bir UXD (User Interface Designer) ile tanışmanız çok zordur. Türkiye’de bu işle ilgili çoğu insanın özgeçmişinde “UI/UX” yazar. Bunun bir sebebi aralarındaki farkın bilinmemesi, diğer sebebi ise internet sektörünü geriden takip etmemizden dolayı bu işi iki parçaya bölmenin bir lüks olarak görünmesidir.

Kısaca anlatmak gerekirse; UI, aslında bir arayüz tasarımıdır. Televizyon kumandasının üstündeki tuşlar, bir arayüz tasarımı örneğidir. Tuşların yerleri, büyüklüğü, renkleri tasarımcının verdiği kararlar sonucu uygulanır. Arayüz tasarımının internet sitelerindeki karşılığı ise butonlar, grid yapısı, mizanpaj, renkler, boşluklar gibi tüm grafik elemanlardan oluşan görsel bir tasarımdır. Zamanla internet sitelerindeki interaksiyon arttıkça, önceleri çok da önemsenmeyen arayüz tasarımı da gittikçe önemli bir hal aldı. Kullanıcıların sitede rahatça dolaşmaları ve hatta kalmalarını sağlamak için basit ve kullanılabilir bir arayüz zorunludur. Çünkü kullanıcılar bir sitede dolaşmaya veya terk etmeye saniyeler içerisinde karar veriyorlar. Yoğun uğraşlarla sitenize yönlendirdiğiniz kullanıcıları sitenizde tutamadığınız zaman da maalesef tüm uğraşlarınız boşa gitmiş oluyor.

UX ise tamamiyle farklı bir hikayedir. O kadar ki, UX tasarımcısının tasarım kökenli olmasına bile gerek yoktur. Çünkü UX nasıl göründüğünden çok nasıl hissettirdiğiyle ilgilidir. UX’in amacı yapmak istediğiniz işlemi size basit, sorunsuz ve kolay bir şekilde yaptırmak, yani iyi bir deneyim yaşatmaktır. Bu işi yaparken grafik tasarım önemli bir elemandır ama asla tek eleman değildir. UX tasarımcısı farklı alanlar hakkında bilgi sahibi olmalı ve bu bilgileri kordine biçimde kulanılması zorunludur. Bilgi mimarisi, etkileşim tasarımı, kullanıcı testleri, kullanılabilirlik ve içerik statejisi bunların başlıcalarıdır. Bunların yanı sıra psikoloji, antropoloji ve sosyoloji gibi alanlarda bilgi sahibi olmak da UX tasarımcıları için büyük artıdır. UX’in fazlaca kapsamlı ve geniş bir alan olmasının sebebi de budur. UX tasarımcısı kullanıcının sadece sitedeki deneyimini değil, bir ürün satıyorsanız o ürünün kapıya teslimine kadar birçok şeyi düşünerek çalışma zorunluluğundadır. Nihayetinde bunların hepsi deneyimin bir parçasıdır.

Tabi UX tasarımcısı bu deneyimi içgüdülerine göre değil, yaptığı birçok kullanıcı testine göre şekillendirir. Ürünü ortaya çıkarmadan önce yapılan doğru testler büyük bir maliyet ve zaman tasarufu sağlar. Müşterilerin çoğu test yapacak zamanlarının olmadığını söyleyeceklerdir. Aslında teste zaman ayırmamak ilerde tasarımcılar için daha büyük zaman kayıbı demektir. Kullanıcıyla buluşunca varsayımların hepsi yanlış çıkacak ve işin çoğunu baştan yapmak zorunda kalacaklardır.

Ürün ortaya çıktıktan sonra yapılan testler ise ürünü geliştirmek için şarttır. Aksi halde sorunu bulamazsınız, ve sorunu bulamazsanız çözümü de bulamazsınız. UX tasarımcısı olmak isteyen birine tavsiyemiz ise bu işe test yöntemlerini tamamiyle öğrenerek başlamasıdır.

Bizde UI ve UX gibi haklarında onlarca kitap yazılmış iki alana kısaca değindik. Birbirinden farklı ama birisi olmadan diğerinin düşünülemeyeceği iki farklı alan. İkisi de bugünün internet dünyasında es geçilemeyecek kadar önemliler. Kullanıcılar bir ürünü beğenirken veya beğenmezken, arkada yazılan kodlardan çok önde görünen tasarım ve deneyime dikkat edeceklerdir. En azından bu cümle bile UI ve UX’in önemini açıklamaya yeter.